Linux du Komutu: Gelişmiş Kullanım Rehberi

du (disk usage) komutu, Linux sistemlerinde dosya ve dizinlerin ne kadar disk alanı kullandığını ölçmek için kullanılan güçlü bir araçtır. Temel kullanımı çok basit olsa da, ileri seviye parametreler ve diğer komutlarla birlikte kullanıldığında disk analizi, temizlik, performans optimizasyonu ve yedekleme planlaması gibi birçok işte vazgeçilmez hale gelir

İnsan Okunabilir Format

-h parametresi ile çıktıyı KB, MB, GB gibi birimlerle daha okunabilir hale getirebilirsiniz.

du -h /var/log

Açıklama: /var/log dizinindeki tüm alt klasör ve dosyaların boyutunu okunabilir formatta gösterir.

Sadece Toplam Boyutu Gösterme

-s (summary) parametresi ile yalnızca belirtilen dizinin toplam boyutunu görebilirsiniz.

du -sh /home/ali

Açıklama: /home/ali dizininin toplam disk kullanımını tek satırda verir. Büyük dizinlerde hızlı özet almak için idealdir.

Belirli Derinliğe Kadar Listeleme

–max-depth parametresi ile alt dizin seviyesini sınırlandırabilirsiniz.

du -h --max-depth=1 /var

Açıklama: /var dizini içindeki alt dizinleri 1 seviye derinliğe kadar listeler. Daha derin detay için sayıyı artırabilirsiniz.

En Büyük 10 Dizin veya Dosyayı Bulma

sort ve head ile birleştirerek en büyük alan kaplayanları tespit edebilirsiniz.

du -ah /var | sort -rh | head -n 10

Açıklama: /var altındaki tüm dosya ve klasörleri boyutlarına göre sıralar, en büyük 10 tanesini gösterir.

Belirli Birimler ile Gösterim

–block-size ile çıktı birimini belirleyebilirsiniz.

du -s --block-size=MB /home

Açıklama: /home dizin boyutunu MB cinsinden gösterir.

Belirli Dosya Tiplerini Analiz Etme

find komutu ile belirli uzantıları bulup du ile boyutlarını hesaplayabilirsiniz.

find /home -type f -name "*.mp4" -print0 | du --files0-from=- -ch

Açıklama: /home dizininde .mp4 uzantılı tüm dosyaların toplam boyutunu hesaplar.

Disk Kullanımını Gerçek Zamanlı İzleme

watch komutu ile du çıktısını belirli aralıklarla yenileyebilirsiniz.

watch -n 5 'du -sh /var/log'

Açıklama: /var/log dizin boyutunu 5 saniyede bir güncelleyerek gösterir.

Belirli Dizinleri Hariç Tutma

–exclude parametresi ile analizden dizin/dosya hariç tutabilirsiniz.

du -h --exclude="cache" /var

Açıklama: /var dizinindeki cache klasörünü hariç tutarak boyut hesaplar.

En Büyük Klasörleri Renkli ve Grafiksel Gösterim

ncdu (NCurses Disk Usage) aracı du’nun görsel versiyonudur.

sudo apt install ncdu 
ncdu /home

Açıklama: /home dizinindeki disk kullanımını etkileşimli ve renkli bir arayüzde gösterir, gereksiz dosyaları buradan silebilirsiniz.

Yedekleme Planlaması İçin Kapsamlı Analiz

Büyük veri yedekleri öncesinde hangi klasörlerin en çok yer kapladığını görmek için du, sort ve awk kombinasyonu kullanılır.

du -h /home | sort -hr | awk 'NR<=20'

Açıklama: /home dizininde en çok yer kaplayan 20 klasörü listeler.

Sonuç

du komutu, Linux’ta disk alanı yönetiminin temel taşlarından biridir.

Gelişmiş parametreleri ve diğer komutlarla kombinasyonu sayesinde:

Disk alanı tasarrufu
Sistem temizlik planlaması
Yedekleme hazırlığı gibi kritik görevlerde büyük kolaylık sağlar.